NIEZWYKŁE ZACHOWANIE BIAŁEGO FOSFORU: ŚWIECĄCE FALE REAKTYWNOŚCI

Świecenie białego fosforu jest złożonym procesem rodnikowym, kryjącym wiele niespodzianek. Na przykład, o ile pozostawienie resztek fosforu w kontakcie z powietrzem prowadzi zazwyczaj do jego samozapłonu po pewnym czasie, o tyle wprowadzenie białego fosforu do czystego tlenu nie powoduje zapłonu (podobno?). Również chemiluminescencja (świecenie) ustaje po wprowadzeniu fosforu do czystego tlenu. Utlenianie i świecenie fosforu w pewnych warunkach może mieć charakter oscylacyjny, w postaci świecących wędrujących fal reaktywności chemicznej.

Kawałeczek białego fosforu (silna trucizna N , samozapalny!), wielkości ziarnka ryżu, rozpuścić w 5-10 ml dwusiarczku węgla CS₂ umieszczonego na dnie okrągłodennej kolby o pojemności 250-500 ml, ze szlifem. Uwaga: jest to ciecz niezwykle łatwopalna, silnie trująca N i mająca wyjątkowo odrażający zapach. Należy unikać przelewania roztworu, gdyż grozi to samozapłonem szybko parujących resztek. Kolbę połączyć za pośrednictwem uszczelnionej smarem szlifowej nasadki zaopatrzonej w kran, z próżniową pompką wodna. Podczas odparowywania dwusiarczku węgla kolbę obracać tak, aby na ściankach utworzyła się cienka warstewka białego fosforu. Po zakończeniu odparowywania zamknąć kran nasadki i odłączyć aparaturę od pompki. Po wyłączeniu światła powoli otworzyć kran, pozwalając aby powietrze stopniowo, małymi porcjami dostawało się do kolby. Wnętrze kolby zaczyna świecić. Czasami obserwuje się pulsujące, szybko przesuwające się koncentryczne, widmowe fale świecenia. Fale rozchodzą się od pewnego punktu na wewnętrznej powierzchni kolby, którego położenie w trakcie doświadczenia jest stałe. Ten widowiskowy eksperyment, jak się wydaje, dotąd nie był opisywany w literaturze chemicznej.

http://www.youtube.com/watch?v=_ghnZxgJqP4&feature=related eksperyment z fosforem i olejem

Resztki fosforu po doświadczeniu należy unieszkodliwić przez spalenie pod kontrolą, lub przez zalanie na kilka godzin stężonym roztworem CuSO₄.

Poniżej: "Henning Brand odkrywa fosfor", rycina J.Wrighta 

Tomasz Pluciński
nowy adres:  tomasz.plucinski@ug.edu.pl