ROWEREM PO POGRANICZU: MORĄG - KĘTRZYN
(oraz: w rok później)
Dotąd nie znałem obszaru pomiędzy Pieniężnem
a Gołdapią, przylegającego do granicy z Rosją (tzw. obwodem
kaliningradzkim). Ta część Warmii (Ermland) i Mazur (dawnych
Prus Wschodnich) interesująca jest zarówno z powodu wspaniałych
zabytków architektonicznych, jak i swego rodzaju oddalenia od
silniej rozwiniętych obszarów, a wreszcie z powodów ludnościowych
(przesiedlenia z okresu powojennego). Dodatkowym bodźcem była
lektura wyjątkowo pięknego albumu
F
"Pałace i dwory
dawnych Prus Wschodnich" ze znakomitymi zdjęciami.
Dawne niemieckie ślady widać na tej ziemi bardzo często:
pozostałości dworów i pałaców junkrów pruskich, ślady
rozebranych strategicznych linii kolejowych, czy chociażby
wychodzące gdzieniegdzie spod tynku niemieckie szyldy. Tuż po
wojnie próbowano usunąć te ślady, np. zmieniając nazwy
miejscowości: Pieniężno (Seweryn Pieniężny), Kętrzyn (Wojciech
Kętrzyński), Barczewo (Walenty Barczewski), Giżycko (Gizewiusz),
Mrągowo (Celestyn Mrągowiusz). W tamtych czasach motywacja była
zupełnie zrozumiała; o niemieckiej przeszłości jednak nie mówiło
się publicznie. W rezultacie dziś tylko nieliczni zdają sobie
sprawę, że za granicą żyje ogromna rzesza ludzi mających
silne rodzinne sentymenty do tej ziemi. Sentymenty takie mogą
wyrażać się w bardzo różny sposób...
Jest absolutnie niezbędne
zdawanie sobie z tego sprawy, inaczej może skończyć się to
bardzo przykrym zaskoczeniem - i to w ciągu nieodległego czasu.
Dlatego w dalszym tekście pojawiają się niemieckie nazwy miast
(mam jednak nadzieję, że nie będę posądzony o obce dla mnie
sympatie). Także dlatego przytaczam kilka linków do niemieckich
stron internetowych. Polecam również lekturę uwspółcześnionego
przedwojennego przewodnika Mieczysława Orłowicza z 1922 roku
oraz znakomitą książkę/reportaż krajoznawczo-polityczny (?)
Melchiora Wańkowicza "Na tropach Smętka",
która powinna być obowiązkową (!) lekturą krajoznawcy podróżującego
po tych terenach.
Jako
uzupełnienie powinienem umieścić chociaż kilka zdjęć. Proponuję zamiast
tego stare niemieckie pocztówki; zgodne będzie to zresztą z niemieckim wątkiem
przewijającym się podczas wędrówki. Do aktualnych widoków odsyłam do bodaj
najbogatszej strony www ze zdjęciami Polski:
http://tripsoverpoland.eu
(15 sierpnia 2001) Do Morąga (Mohrungen)
jedziemy pociągiem olsztyńskim, niestety dopiero z Malborka - a
więc po dodatkowej przesiadce. W Morągu interesujący Rynek,
przed Ratuszem dwie XIX-wieczne francuskie armaty, gotycki kościół,
muzeum Herdera. Wyjazd na pn.-wschód, w Niebrzydowie zbliżamy
się do końca jez. Narie (trzeba zejść kilkadziesiąt metrów,
skąd rozległy widok). (Jez. Narie: duże, rozczłonkowane, mało
miejsc na dzikie biwaki; zaczynałem stąd dwa lata temu
koszmarny spływ kajakowy ciekiem wodnym Naryjka/Miłakówka. Płytko,
zarośnięto, liczne krzaki i zwalone drzewa; dzienna trasa: 5 km.)
W Niebrzydowie resztki niemieckiego Denkmalu z I wojny światowej.
Miłakowo (Liebstadt): silnie zniszczone podczas wojny,
resztki zamku krzyżackiego. 6 km dalej szukamy o zmierzchu
miejsca na nocleg. Równolegle do drogi, z lewej strony resztki
imponującego mostu przeprawy kolejowej Morąg-Orneta nad Pasłęką
(Passarge). Nocujemy tuż przy naczółku, obok pasieki.
Trudny dostęp do wody.
Orneta (Wormditt); interesujący Rynek
z Ratuszem, wspaniały koronkowy kościół z bogatym wystrojem
wnętrza, w zewnętrznym murze rzędy oryginalnych kształtowych
cegieł.
Mali chłopcy witają nas: "Guten Tag!", pytają
skąd jedziemy; i tak nie uwierzą, że nie z Niemiec. Ok. 3 km
za miastem w kierunku Dobrego Miasta, w lesie doskonałe miejsce
na biwak. Mucha się wytarzała w jakimś świństwie - przy
pierwszym jeziorku muszę ją kąpać. Bardzo polecam boczną
wycieczkę na pn.-wsch.: Krosno z wspaniałym barokowym kościołem
pielgrzymkowym, oraz Pieniężno (Mehlsack, po wojnie krótko
obowiązywała nazwa będąca niemal dosłownym tłumaczeniem: Mąkowory),
silnie zniszczone podczas wojny: wspaniały kościół o typowym
dla tego regionu kształcie podobnym jak w Dobrym Mieście, obok
malowniczo położony zamek, z mostu kolejowego piękny widok na
miasto z sylwetą kościoła. Na pd.-zach. niezmiernie malowniczy
rezerwat: przełom rzeki Wałszy, na zachód klasztor oo. Werbistów
z misyjnym muzeum etnograficznym). Dobre Miasto (Guttstadt):
widoczna z daleka wspaniała kolegiata z charakterystycznym
szczytem, sympatyczne zaułki nad Łyną.
Mury
starych kościołów modlą się żarliwie pod kołpakami z oksydowanej
miedzi. Niesłychana elegancja, wdzięk ceglanych piruetów wypiętrzony ku
niebu, zdradza pochodzenie od tej samej ręki świetnych architektów, którzy
nam zbudowali Kraków, Wilno i całą Polskę.
(M Wańkowicz)
Marian funduje
urodzinowo-imieninowe półkilowe (!) porcje lodów. Ładna droga
wyjazdowa na północ. W Smolajnach mamy do zwiedzenia pałac,
jakoś nie możemy go znaleźć; droga wchodzi w dorodne lasy, z
lewej zbliża się Łyna (Alle). Ok. 4 km za Smolajnami
po lewej rozległy piękny parking leśny z dojściem do (bardzo
brudnej!) Łyny. Ktoś głupio nie dopatrzył: parking naprawdę
jest znakomity, ale brak wody (blaszane pojemniki-beczki z
kranem, są puste). Kilka ładnych stylowych drewnianych wychodków;
w środku niestety jest tam polska zgrzebna deska z dziurą. Skręcamy
czerwonym szlakiem w lewo na Wróblik; sympatyczne panie z PGR-u
wskazują nam szlauch z wodą oraz dojazd do kąpieliska nad rzeką.
Wieczór na skraju łąki, mycie/kąpiel, ognisko. O zmierzchu
Ewa nieostrożnie przechodzi przy rowerach: plusk: przymusowa
druga kąpiel, jeszcze jeden plusk: Marian skacze na ratunek, bo
jest tu głęboko. Sandał znalazł się następnego dnia (ale cały sczerniał), utopiły się jednak okulary.
Okolica staje się pagórkowata, przed zjazdem
do Lidzbarka Warmińskiego (Heilsberg) po lewej Góra
Krzyżowa (ładny widok na miasto, zimą działa wyciąg
narciarski). Silny upał, jeździmy po Rynku. Kościół św.
Krzyża nieco podobny do fromborskiej Katedry. Zamek sylwetką
trochę przypomina zamek w Gniewie, wewnątrz wspaniały
dziedziniec z arkadami.
Na dziedzińcu wieje upragnionym chłodem,
w piwnicach możemy się nim napawać do woli. Ponieważ nie chcą
wpuścić psa, zwiedzamy na raty. Sporo zbiorów sakralnej średniowiecznej
rzeźby drewnianej, doskonałe malarstwo, wyroby metalowe, pamiątki
po Krasickim (biskupie, a nie Janku!). Trwa właśnie teraz
przepychanka urzędasów o finanse; możliwe, że muzeum zamkowe
będzie niebawem zamknięte... Jedziemy na wschód na Stoczek
Klasztorny. Zwiedzamy celę więzienną Prymasa Wyszyńskiego i
rozległy, zadbany ogród. Akurat przyjeżdża autobus z
pielgrzymką z Kościerzyny. Kościółek bardzo zaniedbany; zewnętrzne
tynki częściowo odpadły, częściowo są odkute przed
remontem, charakterystyczne krużganki z drogą krzyżową są w
stanie rozpaczliwym. Ewa doszukuje się w sklepie informacji o
dawnym przyjacielu rodziny - Staszku. Sympatyczny gospodarz wyjeżdża
co prawda dziś wieczorem do Niemiec, ale zostawia nam gościnny
dom do dyspozycji na następny dzień. Wieczorem nadjeżdża
nasza znajoma z poprzedniej rowerowej wycieczki po okolicach
Wejherowa: Małgosia. Wieczorem zbiera się na burzę.
Rano zostawiamy większość bagażu, robimy
okrężną wycieczkę po okolicy. Przez Kiwity nad rozlewiska
rzeczki do rezerwatu ptactwa, potem chcąc nie chcąc bezdrożami
i pustkami na południe do Frankowa i na wschód do Bisztynka. W
Bisztynku (Bischofstein) wielki kamień,
zabytkowy kościół
z nietypowym wnętrzem. Tuż przed zamknięciem sklepu kupujemy
upragnioną paprykę i cebulę na kolację. W Wozławkach stareńki
kościółek z równie starym cmentarzem z niemieckimi nagrobkami.
Jedziemy polnymi drogami na Trutnowo, szukając kolejnego pałacu.
Nieporozumienie: pałac usytuowany jest prawie pod Wozławkami;
widzimy go z daleka, ale nie warto już wracać. Polne drogi
przez lasy, powrót asfaltem do Stoczka. Smażymy papryczkę,
kasza gryczana, "szampańskie" imieniny Mariana.
Wyjazd na północ; w Krekolach wychodzimy na
wieżę kościółka. Bartoszyce (Bartenstein): stare
spichrze, sympatyczny rynek, popularny bar zapowiada ucztę -
wydumane naleśniki z serem. Niestety, bar jest zamknięty:
wesele; koniec marzeń, panowie...
Kościół garnizonowy,
tablice pamiątkowe z czasów stalinowskich - po służbie
wojskowej alumnów. Wyjazd na północ, potem przez Skitno boczną
podłą drogą wyłożoną płytami. Po drodze nasyp nieczynnej
linii kolejowej z wiaduktami z napisem: Erbaut 1910. W
Judytach potężne budynki folwarczne, wjazd do parku opatrzony
tabliczką: "Teren prywatny. Wstęp zabroniony". Ja
takich tablic nie zauważam, wchodzę. Rozległy park, staw nieco
zarośnięty rzęsą wodną, pałac w trakcie remontu, w rozległym
holu okazałe schody.
(zwrócono mi uwagę, że to zdjęcie pochodzi co prawda z
Judyt, ale zupełnie innych - spod Kaliningradu)
Pałacu pilnują dwa psy. Początkowo
szczekają, potem dają się obłaskawić. Już po powrocie poza
bramę parku, z pałacu wychodzi jejmość z kluczami. Idzie
zamknąć bramę, najwyraźniej nie odpowiada jej taka lustracja;
w przeciwieństwie do piesków nie daje się obłaskawić;
odburkuje coś na wzmianki o malowniczości okolicy i ambitnych
zamiarach odbudowy. Wracamy kawałek tą samą podłą drogą płytową
na Domarady, Wodukiejmy i dalej szosą na pd.-wschód na Sępopol.
W Sępopolu (Schippenbeil) okazały kościół,
miasteczko najwyraźniej mocno zniszczone podczas wojny. Po 2 km
skręcamy w prawo w stronę kępy lasu nad Guberem. W pobliżu
dawnych zabudowań dworskich pytamy siedzących przed domem
mieszkańców o dojazd do rzeki. Bardzo gościnnie proponują
miejsca na biwak w ogrodzie tuż nad wodą, zachęcają do jabłek.
Marian spełnia dobry uczynek; pożyczoną kosą robi porządek w
części ogrodu.
Naprawiamy prowizorycznie pojemnik dla psa, złamany
wieczorem. 5 km w stronę Korsz: Prosna. Najpierw malownicze
zabytkowe budynki gospodarskie po PGR-rze (z kapitalną kuźnią!),
potem idziemy do rozległego zarośniętego parku przypałacowego.
Ruina; pozostały tylko ściany i resztki wieży po jednym z
najokazalszych pałaców w okolicy. W Sątocznie zjeżdżamy na kąpiel
nad Guber: jest upał, ale komisja nie akceptuje czystości wody...
W Glitajnach zostawiam towarzystwo i bagaż w cieniu, jadę na
dworzec w Korszach po informację.
W międzyczasie mocno starsza
mieszkanka zalotnie komentuje zalety Mariana, co bardzo poprawia
mu samopoczucie... Na pn.-wschód w stronę Barcian. Drogosze (trzeba
od drogi zjechać ok. 1 km w lewo). Oczywiście płot z tablicą
zakazującą wejścia (podobnie wokół całej posesji). Wchodzę
przed okazały budynek pałacu; okna zabite deskami, do środka
nie da się wejść. Okoliczni mieszkańcy informują, że do końca
lat 80-tych był to ośrodek szkoleniowy, utrzymywany w niezłym
stanie, potem bezpański popadał w ruinę, teraz wykupiony przez
osobę prywatną. Niewiele on robi, ogranicza się do terenowych
prac niezgodnych z planami konserwatorskimi (za które ma kolegia),
i do pilnowania (dobre i to...). Dwójka młodzieży recytuje
historię pałacu przeczytaną w książce; oby częściej młodzież
interesowała się przeszłością swojej okolicy. W Barcianach (Barten)
zakupy, Marian dogaduje się z "miejscowym" brodatym
oryginałem. Jedziemy na północ na Mołtajny. Jezioro trudno
dostępne i brudne, tymczasowo zatrzymujemy się przy miejscowej
plaży, krótki wypad do Arklitów; po dopytywaniu się, przez
chaszcze docieramy do ruin pałacu. Potem dowiaduję się, że z
powodu przygranicznego położenia, pałac w niezłym stanie
oddano "zaufanym" wojskowym, którzy jednak dopuścili
do jego zniszczenia. W ciągu jednej nocy pozostały tylko ruiny.
Interesujący bardzo stary kościół, w złym stanie. Noc nad
jeziorem na plaży.
Rano wyjazd na północ do Asunów; jadę
kilkaset metrów do samej granicy: na szlabanie siedzi WOP-ista.
W Asunach ładny kościółek grekokatolicki. W Kolonii Łęknicy
zjeżdżamy pomiędzy zabudowania w lewo. Wychodzi starsza
mieszkanka chętna do wspomnień: "Akcja Wisła" 1946
spod Tomaszowa Lubelskiego, nie kryje się z narodowością ukraińską.
Z rozżaleniem wspomina niedawne odwiedziny w rodzinnych stronach
i kompletny brak zainteresowania tamtejszych nowych mieszkańców
oraz miejscowego księdza. W Brzeźnicy przecinamy Kanał
Mazurski: bardzo interesującą niemiecką niedokończoną budowlę
z lat 30-tych; tutaj w Kanale wody prawie nie ma... Jedziemy w
stronę Bajorów Wlk. zjeżdżając jeszcze raz nad Kanał, w
rejon niewykończonej śluzy, tu już w wykopie jest woda. W
gliniance po dawnej żwirowni Marian bierze kąpiel, w międzyczasie
na rowerze zjeżdża pewien pan na rowerze. Pytam o szczegóły
dotyczące Kanału i jego budowy oraz dojazdu nad jez. Oświn.
Pan chwilę się zastanawia i proponuje przewodnictwo; okazuje się,
że jest to emerytowany nauczyciel miejscowej szkoły,
pochodzenia ukraińskiego, ma część domu w Bajorach i
proponuje nam gościnę. Zależy mi jednak na dotarciu do
rezerwatu i ewentualnym porozmawianiu z jego Strażnikiem. To
sprawa nagłośniona przez TV. Strażnik jest niezwykłą postacią,
oddany całkiem swojej misji; wszedł w konflikt z kłusującymi
na terenie rezerwatu strażnikami granicznymi, zalazł również
za skórę myśliwym. Jest prócz tego rzeźbiarzem z prawdziwym
ogromnym talentem i smakiem. Wygląda na to, że różni wpływowi
ludzie umówili się, aby usunąć tak niewygodnego człowieka:
oskarżono go o kradzież drewna i wytoczono sprawę sądową...
Jedziemy najpierw nad południowy brzeg jeziora, skąd kapitalny
widok z wysokich wzgórz na jezioro Oświn (dawniej:
Nordenburskie). W międzyczasie teren robi się ogromnie zróżnicowany,
pagórkowaty, wspaniale zielony. Nasz przewodnik przypomina
sobie, że tuż obok ma domek jeden z profesorów UG z Biologii;
jedziemy tam po drodze i realizujemy krótkie, sympatyczne
spotkanie. Potem przedzieramy się na piechotę przez chaszcze do
siedziby strażnika; powoli zbliża się zachód słońca, tną
komary. Trochę wymuszam dalszy marsz, bo reszta towarzystwa chce
wracać do rowerów. Docieramy jednak do zabudowań: właśnie
oddala się spore stado koników - jest tu hodowla Konia
Polskiego (Tarpana), którą zajmuje się głównie żona strażnika.
Wchodzimy do środka, oglądamy kolekcję pięknych zdjęć koni
jej autorstwa. Z panem Płońskim na razie nie udaje się
porozmawiać: czeka na ważną rozmowę telefoniczną. Okazuje się,
że właśnie jutro jest kolejna rozprawa i czeka na rozmowę z
adwokatem. Jednak w końcu udało się go dopaść: rzeczywiście
już z postawy i sposobu rozmowy oraz bycia widać, że jest to
nietuzinkowy człowiek. Oryginalne rysy twarzy, głębokie
spojrzenie. Rozmawiamy trochę o utarczkach z ludźmi, potem
pokazuje nam zdjęcia swoich drewnianych rzeźb, głównie dla kościołów
grekokatolickich w Giżycku i Kętrzynie (szczególnie niezwykły
jest imponujący ikonostas i żyrandol). Rzeczywiście, jest to i
niezwykły talent i są to niezwykli ludzie; nie wolno dopuścić,
aby złość małych miejscowych człowieczków ich oboje
zniszczyła... Aż się prosi, aby zachęcić ich do założenia
strony internetowej o rezerwacie ptasim, koniach i rzeźbach.
Ponieważ robi się późno, strażnik proponuje podwiezienie nas
do mostku rosyjskim UAZ-em; jest to jazda po bezdrożach i
chaszczach, jak czołgiem. Po drodze odnajduje się stadko koników
zagubionych kilka dni temu. Wracamy o zmierzchu z naszym
przewodnikiem do Bajorów, rozkładamy się w gościnnym domu,
wieczorem trochę rozmawiamy o miejscowych realiach życia ukraińsko-polskiego
w przeszłości i teraźniejszości. Na ścianie portret Tarasa
Szewczenki, którego w pierwszej chwili bierzemy za Piłsudskiego.
Rano śniadanie z doskonałym miodem (gospodarz
jest zapalonym pszczelarzem na dużą skalę). Wyjazd najpierw
jeszcze raz nad Kanał Mazurski, tuż na północ od jez. Rydzówka
jest jedyna czynna śluza: Guja. Ogromna betonowa budowla,
ogrodzona na głucho płotem z drutem kolczastym i zakazami wstępu.
To ciekawe, że już w PRL-u budowle wodne były szczególnie
troskliwie chronione przed dostępem "cywilów" - nawet
jeszcze bardziej, niż wiele obiektów wojskowych! I najwyraźniej
to kretyństwo przetrwało do dziś... Dalej przez Srokowo (Drengfurth),
ok. 25 km do Kętrzyna (Rastenburg).
Pociąg do
Olsztyna, przesiadka do Gdańska.
LITERATURA
M.Orłowicz. "Ilustrowany Przewodnik po
Mazurach Pruskich i Warmii". Wyd. Agencja Wydawnicza "Remix",
Olsztyn 1991.
M.Jachimowicz-Garniec, M.Garniec. "Pałace i dwory
dawnych Prus Wschodnich". Wyd. Wspólnota Kulturowa
BORUSSIA, Olsztyn 1991 (Wyd III uzupełnione 2001).
M. Wańkowicz. "Na tropach Smętka".
Wł. Puchalski. "Wyspa kormoranów". Wyd. Nasza
Księgarnia, Warszawa 1957.
Reedycja przedwojennych map topograficznych WIG 1:100 000 ("Mazury
Pruskie"). Wyd.PTR Kartografia, Warszawa 1996.
00-90. (Warszawa, ul. Wiejska 20/117)
http://www.pilot.pl/ interaktywna mapa Polski
http://www.zamkiswiata.hg.pl/polska/lidzbark.htm
zdjęcia z Lidzbarka Warm.
http://miks.ar.wroc.pl/zamki/lidzb.htm j.w.
http://miks.ar.wroc.pl/zamki/
zamki w Polsce - zdjęcia i opis 145 obiektów
http://www.zamkigotyckie.org.pl/
stowarzyszenie gmin "Polskie Zamki gotyckie"
http://www.daewoo.com.pl/~dflaszyn/
polskie zamki, góry (zdjęcia)
http://www.daewoo.com.pl/~dflaszyn/zamki2.htm
mapa: polskie zamki i pałace
http://www.polish-post.pl/mw/1999-6.htm
wycieczki po Polsce
http://www.bartoszyce.pl/index.htm
Bartoszyce
http://milovsky-gallery.albertina.ru/index_r.phtml?chnum=10 rosyjska strona
o Kanale Mazurskim
niemieckie strony www:
http://www.ostpreussen-info.de/
niemiecka strona "Ostpreussen"
http://www.ostpreussen-info.de/land/lkunde.htm
"Ostpreussen Landeskunde"
http://www.ostpreussen-video.de/verteil.htm
oferta filmów wideo (m.in. Poznań...): "Heimat-Video-Archiv
- 800 Jahre Deutscher Osten"
http://www.ostpreussen-video.de/aktuell.htm ...
http://pomoerium.com/regiones/wormditt/wormditt.htm
strona o Ornecie
http://gross-kleeberg.de strona o parafii Klebark Wlk.
http://www.nex.net.au/users/carlnpat/Ermland.html w poszukiwaniu przodków z Warmii
http://www.nex.net.au/users/carlnpat/oefrr012.htm j.w. wersja angielska
http://innatoura-polen.de/reisen_91-1.html wycieczki kajakowe/rowerowe
http://vertellkes.freewebsites.com/Ermland-Masuren/ forum: "Ermland und Masuren"
http://argo.acronet.net/~robokopp/Lieder/ermland.html pieśni o Warmii (1919)
http://www.braunsberg-ostpreussen.de/ Braniewo (Braunsberg)
http://www.reise-nach-ostpreussen.de wycieczki po Prusach Wschodnich
http://hjem.get2net.dk/rolf.e/ duńska strona o Mazurach
DALSZY CIĄG ROWEREM PO POGRANICZU: MRĄGOWO - KĘTRZYN
- WĘGORZEWO - GOŁDAP - STAŃCZYKI - OLECKO - EŁK
W rok później, 30.06.2002 ładujemy rowery, w składzie jak
poprzednio, na pociąg. Na skutek pożałowania godnego gapiostwa prowadzącego, zamiast z Giżycka,
zaczynamy trasę z Mrągowa (Sensburg, Żądzbork - aby zachować styl opisu
sprzed roku).
Zaczyna padać: przeczekujemy deszcz częściowo pod sklepikiem,
jedziemy w niepewną pogodę na północ. Pierwszy biwak nad jeziorem, za
Szestnem, w padającym co trochę deszczu; rano pogoda niepewna, ale ciepło -
dojeżdżamy do Świętej Lipki (Heiligelinde).
Potem szybko, w padającym co chwilę ale
niezbyt uciążliwie deszczyku przejazd przez Kętrzyn (Rastenburg),
jedziemy
obok Kwatery Hitlera w Gierłoży, potem przedzieranie się przez chaszcze obok
zlikwidowanej linii Kętrzyn-Węgorzewo (pokrzywy, błoto), wreszcie jazda wzdłuż
licznych odnóg jeziora Mamry (Dobskie, Dargin); widok wspaniały ale kiepskie
możliwości biwaku, bo brzegi są zarośnięte i bagniste. Wreszcie za Łabapą
jest maleńka "plaża" z dostępem do wody; okoliczne krzaki są
nieprawdopodobnie obsrane przez załogi jachtów. Dopala się ognisko podsycane
przez dwie młode sympatyczne żeglarki, które wkrótce odpływają. O dziwo,
nikt wieczorem nie zakłóca nam spokoju.
Następnego dnia dojeżdżamy do Sztynortu (Steinort): pałac w opłakanym
stanie; dachy jeszcze stoją, wewnątrz ktoś próbował niefortunnego remontu,
park zaniedbany, a komary tak zajadłe, że nie warto próbować penetracji.
Jedziemy na wschód 2 km (dla zasady) na most na przesmyku w Kirsajtach,
wracamy na zachód i
podłą brukową drogą na północ w stronę Przystani. Przed Przystanią w
lesie liczne potężne bunkry z II wojny światowej: jest to rygiel broniący
Kwaterę Hitlera w Gierłoży. Uroczy widok z mostu nad Kan. Mazurskim. Dalej
jazda na zachód do Srokowa (Drengfurth), i na pn. do naszego gościnnego znajomego z ub.
roku do Bajorów. Dom otwarty, gospodarz oczywiście krząta się z dymarką
przy ulach; na naszą cześć wyciąga świeży plaster z miodem. Robi się
pogoda, na jutro dobra prognoza, więc przyjmujemy gościnę na 2 dni. Zwiedzamy
nieukończoną śluzę na pn. od Bajorów.
Następnego dnia samochodem dojeżdżamy do Wyskoku i dalej
piechotą przez bezdroża do siedziby Strażnika rezerwatu Oświn (teraz już byłego,
bo miejscowi dopięli swego i za wszelką cenę dążą do usunięcia go z
terenu). Strażnika akurat nie ma, rozmawiamy trochę z jego żoną - o
ludziach, koniach... W nocy mamy potężną burzę z ulewnym deszczem i
piorunami; ranek jednak jest słoneczny i ciepły. Nawet za bardzo...
Tak więc decydujemy się na kontynuacje i pomimo protestów
gospodarza, jedziemy gruntową drogę w stronę Węgorzewa (Angerburg).
Ta poranna pogoda,
to typowa zmyłka: aby tylko wywabić z domu i gdzieś daleko po drodze przyłoić!
Robi się granatowo i kiedy siedzimy pod parasolem przy sklepiku w Gui, zaczyna
lać... Przeczekujemy tak ponad 2 godziny, dalej na Węgorzewo w stronę Bań
Mazurskich; pogoda ciągle bardzo niepewna. W Popiołach ostatecznie niebo zanosi się
na dłużej i zaczyna swoje... Na szczęście znajdujemy domek w budowie z
obszernym okapem, a tuż obok Marian wyszukuje doskonale zaopatrzoną stodołę z
sianem. Rowery spięte i przykryte zostają na dworze, a my rozstawiamy się na
sianie: jest ciepło i sucho, stodoła solidna a dźwięk deszczu nadaje
przytulną atmosferę; pada solidnie i wieje.
Rano niebo jest szare, ale jest już sucho. Po drodze na Banie
Mazurskie coraz częściej widać ślady wichury, która dwa dni temu spustoszyła
Puszczę Piską. W Grabowie skręcamy na wschód w stronę Nasutów, na Wzgórza
Szeskie. Zaczyna solidnie padać, więc chowamy się na taras domku nad jednym z
malowniczych stawków oryginalnie usytuowanych na samej wierzchowinie Wzgórz
Szeskich. Przejeżdżający samochód zatrzymuje się i po chwili podjeżdża do
nas. Dyskretna kontrola i kierowca proponuje biwak na jedną noc na swojej działce
tuż obok, a przy okazji przedstawia się jako... Starosta Powiatu! Ogromnie gościnnie
otwiera swój domek i zostawia do dyspozycji wraz z zapasem gazu w butli,
naczyniami...
Rano gospodarz wraca i rozmawiamy dłużej o miejscowych
realiach; kolejna przypadkowa, ale sympatyczna znajomość. W upale jazda
grzbietem Wzgórz; widoki jak w Beskidach. Tym razem omijamy Górę Tatarską
(ale innym polecam bardzo jej zwiedzenie: wewnątrz obniżenia stożka, jak w
kraterze, interesujące torfowisko z jeziorkiem!), za to wchodzimy na najbardziej
charakterystyczny szczyt tuż przed Gołdapią: Górę Gołdapską (Piękna Góra).
System wyciągów, rozległe widoki na dziesiątki kilometrów, wygodny szlak
rowerowy: rzeczywiście doskonały punkt turystyczny na zimę i na lato. Zjazd
do Gołdapi, zakupy i dalej drogą na wschód. W Jurkiszkach skręcamy leśną
drogą na północ, w Puszczę Romincką (znakowana ścieżka dydaktyczna).
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/opisy/pograniczem.htm
Z
dawnego ośrodka polowań ulubionego przez Pruskich królów i junkrów nie
zostało prawie nic. Gdzieniegdzie tylko resztki fundamentów pozostałych po
zniszczonych osadach leśnych. Mimo to warto kiedyś poszperać, bo w lasach
jest więcej pamiątek, np. liczne pomniki na leśnych dróżkach, a również
oryginalne rezerwaty bagiennego, niemal subarktycznego krajobrazu. No i wyjątkowo
dorodne komary... Wracamy w Pluszkiejmach do szosy, w upale biwak nad Jez.
Czarnym, dalej przez Dubeninki do Stańczyków (słynny niezwykle piękny podwójny
wiadukt kolejowy, pod nim urocze miejsce biwakowe).
Tablice zakazujące nie tylko
skakania na linie, ale i chodzenia pod mostami - to na wszelki wypadek, z powodu
kiepskiego stanu tych budowli. Biwakujemy kilkadziesiąt metrów dalej, na maleńkim
mostku drogowym.
Rano w silnym upale powrót przez Przerośl, Filipów
(przecinamy szlak Rospudy), na południe kiepską szutrową drogą nad Jez.
Garbaś (biwak obiadowy). Dalej przez Matłak do Bakałarzewa. Silnie się
chmurzy: niezwykły widok białych wież kościoła na tle
granatowego nieba. Dalsza droga na Olecko (Treuburg, Marggrabowa) bardzo
malownicza: dorodne lasy i jazda ciągle w dół. W Olecku mam internetowego
znajomego: poznałem go poprzez bardzo interesującą stronę o kolejach
mazurskich; wstępnie nawet byliśmy umówieni na rower, ale rowerowy wypadek
pokrzyżował (na ten raz) plany. Po chwili prowadzi na do szkoły, gdzie
dostajemy do dyspozycji salę, a nas prosi do siebie na kolację. Szkoda że
jest po kontuzji; rozmawiamy trochę o turystyce w okolicy. To bardzo cenne jeśli
ktoś interesuje się tak dogłębnie swoim regionem, gromadzi dane, udostępnia
je innym (strona www), a dodatkowo zachęca do turystyki młodzież. Na pewno to
nie koniec turystycznej znajomości.
Następnego dnia jedziemy początkowo zgodnie z sugestią
gospodarza (właśnie maluje on w terenie znaki szlaku turystycznego): na
pd-wsch. przez Wieliczki (przy drodze cmentarzyk z jednakowymi kamiennymi krzyżami:
"Unbekannte Russische Krieger 1915"), Nory. W Babkach Gąseckich
decydujemy się na skręt w stronę kępy lasu na zachód od toru Ełk-Olecko.
Droga okazuje się mocno zarośnięta, jest upał i komary. Wreszcie wydostajemy
się za Świdrami na jakąś gruntową drogę, krótki biwak nad jeziorem za Płocicznem,
szybki zjazd do Ełku (Lyck, Łuczany).
Idę do stacji Ełk Wąsk. Od stycznia wąskotorówkę
przejął MOSTiR i teraz pełni ona rolę atrakcji letniej: w soboty kursy połączone
z pieczeniem kiełbasek. To niezupełnie to, o czym marzą miłośnicy Kolei Żelaznych,
ale może chociaż na jakiś czas uchroni przed likwidacją. Jednak (19 zł)
oraz mało ideowy sponsor napawają pesymizmem. Powrót do Gdańska pociągiem w
ogromnym upale. Miła niespodzianka: pociąg zatrzymuje się w Pruszczu, tak więc
moi towarzysze będą mieli o 15 km mniej do przejechania.
LITERATURA, LINKI
http://www.goldap.com/stara.htmlm
[zdjęcia Gołdapi sprzed wojny]
http://rhino.shef.ac.uk:3001/mr-home/rzhev/rzhev2.html
[zapomniane batalie II wojny światowej]
http://www.sammler-bonn.de/online-shop/ansichtskarten/laender/ostpreussen/ostpreussen.htm
[pocztówki z d. Prus Wschodnich]
http://meteo.ids.pl/treuburg/mar1.htm
[dawne zdjęcia Olecka]
http://www.lo.olecko.pl/ [strona o
Olecku - doskonała, różnorodna!]
http://www.wolf-5.suwalki.com.pl/
wspaniałe zdjęcia z Suwalszczyzny
http://fotomost.acn.waw.pl/SUWALSZCZYZNA%20gumy.htm
nastrojowe zdjęcia z Suwalszczyzny
http://www.ga.com.pl/suwalszc.htm
turystyczne zdjęcia z Suwalszczyzny
http://www.suwalszczyzna.com.pl/inform/warto_z.htm
Suwalszczyzna: warto zobaczyć
http://www.mazurywschodnie.prv.pl/
http://koleje.wm.olecko.pl/
o kolejach Mazurskich
nowy adres: tomasz.plucinski@ug.edu.pl