PRZEWODNIK KAJAKOWY PO WDZIE
(część górna i środkowa) c.d.
nastąpi...
**ostatnia
aktualizacja: 5.05.2005**
F Kopia przedwojennego
przewodnika
Liczby .1
oznaczają numery fotografii na
Fstronie
ze zdjęciami. Jest to wersja robocza przewodnika; będę wdzięczny za nadsyłanie poprawek
i uzupełnień... Obiecuję bieżące ich dodawanie. Realia opisywane niżej
mogą się zmieniać: wiele zależy od stanu wody; niektóre przeszkody znikają
wtedy, a inne stają się bardziej kłopotliwe. Wzmianki o miejscach biwakowych
dotyczą 2-3 namiotów. Uważam, że robienie wielkich spływów jest dla środowiska
zbyt szkodliwe, a i dla uczestników korzyści są wątpliwe. Zdecydowanie
zakazałbym na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego wielkich imprez "na
100 kajaków". Większość jego uczestników w gruncie rzeczy nie wie po
co w nim uczestniczą, ani nawet nie wiedzą zbyt dokładnie, gdzie się znajdują.
A pić można w domu...
CZĘŚĆ GÓRNA
Górny
odcinek Wdy rozpoczyna się malowniczym jeziorem Wieckim, dalej jednak ma
charakter wąskiego, płytkiego i raczej uciążliwego kanału płynącego
pomiędzy łąkami do przecięcia z torem kolejowym dawnej linii Lipusz-Bytów.
Od tego miejsca rzeka zmienia charakter: wyraźnie przyspiesza, robi się
szersza
(i głębsza!) płynie w malowniczym otoczeniu; liczne miejsca
biwakowe. Od jeziora Lubiszewskiego za Lipusz otoczenie nieinteresujące. W
rejonie Kruglińca bardzo malowniczo; doskonałe biwaki. Jeszcze niżej nieco
trudniejszy odcinek o charakterze przełomu, dalej powoli łąkami. Znowu ładnie
za Loryńcem. Meandry łąkowe przed
Słupinkiem. Boczne szlaki jeziorami: Bielawy-Osty-Wyrówno oraz Słupinko-Słupino-Cheb.
Wdzydze. Za Wdzydzami dwa warianty: albo Wdą (miejscami nieco trudniej), albo
Kanałem Wdy (i dalej którąś z jego odnóg) - początkowo łatwo, potem
konieczna dłuższa i bardzo kłopotliwa (!) przeprawa z powrotem na rzekę. W porównaniu ze środkowym
odcinkiem Wdy, jest tu znacznie bardziej uciążliwie, nieco mniej
malowniczo; liczne
jeziora na szlaku. Dojazd: do Lipusza koleją żelazną przez Kościerzynę
lub Chojnice (jeśli jej już nie zlikwidowali...) lub lepiej drogą chojnicką;
Wdzydze Kiszewskie PKS, Olpuch PKP (jak wyżej), Borsk, Wojtal PKP (jak wyżej),
Czarna Woda. Kręgi Kamienne w Odrach.
Jeśli
nie macie harcerskich ambicji płynięcia "od źródła" - to
darujcie sobie uciążliwy pierwszy odcinek i startujcie z pola biwakowego
poniżej młyna w Lipuszu. A jeśli nie lubicie takich pól biwakowych - to od
drogi Lipusz-Chojnice.
Z
Lipusza na zachód asfaltem przez Tuszkowy, i dalej gruntową drogą do Śluzy; większy piętrowy budynek
mijany po lewej - to siedziba dawnej Straży
Granicznej. Granica z Niemcami przebiegała przed wojną tuż za zachodnim
brzegiem jeziora Wieckiego (jezioro było w całości polskie
F
stara mapa
WIG 1936). Od Śluzy piaszczystą drogą na południe ok. 1,5
km, po wjeździe do lasu skręt w prawo (drogowskazik) na pierwszym skrzyżowaniu,
stromo w dół, po ok. 400 m raptownie po prawej otwiera się malowniczy widok
na jezioro Wieckie. Jabłuszko: trzy zabudowania w bardzo pięknym polodowcowym
otoczeniu; siedziba szlacheckiego rodu Borzyszkowskich (stare nadanie królewskie).
Jeśli
nie skręcimy w lesie w prawo do Jabłuszka, to po dalszych 400 m w obniżeniu
po prawej (w tej samej co Wieckie, polodowcowej rynnie) - jezioro Małe
Sarnowicze, a jeszcze dalej kilkaset metrów - Wielkie Sarnowicze.
Nieco dalej w bok: Pełki i jezioro Dywańskie będące właściwie początkiem
malowniczego szlaku Zbrzycy. Całą okolicę porasta okazały las, jagody,
grzyby... Jeden z bardziej urozmaiconych zakątków Kaszub (całe otoczenie
Zbrzycy jest niezwykle atrakcyjne: dorodne lasy, polodowcowy teren, słabe
zasiedlenie).
Biwak
po uzgodnieniu. Jezioro Wieckie najładniejsze jest właśnie w południowej części.
Ślady bobrów. Dawniej od stacji
F
Róg była możliwość dotarcia do północnego
końca jeziora. Wypływ w trzcinach wschodniego krańca rozszerzenia jeziora. Wąsko,
płytko, jest to właściwie kanał o słabym nurcie. Jak zwykle w takiej
sytuacji: liczne nieco kłopotliwe zatory patyków, krzaki. Wąski przepust pod
mostkiem drogowym Śluza; krótka przenoska po lewej. Tablica „190”. Po
kilkuset metrach wśród niewielkiego lasu miejsce na biwak. Znowu łąki, ciągle
wąsko, płytko; powolny nurt, od czasu do czasu zatory. Dwa mostki, przy
pierwszym po prawej rozpadająca się stodoła (ew. schron przed deszczem). Tuż
przed jez. Fiszewo mostek z niskim przęsłem - przenoska. Niewielkie, prawie bez
drzew jez. Fiszewo; płytki zamulony wpływ. Zaraz za wypływem mostek pod torem
kolejowym dawnej linii Lipusz-Bytów.
Przed
wojną odcinek toru kolejowego Lipusz - Róg (d. Sonnenwalde)
z powodów strategicznych był rozebrany (sama stacja Sonnenwalde była już po stronie niemieckiej). Po wojnie na tej
linii panowały rodzinne stosunki; z obsługą można było załatwić króciutki
postój na moście koło Fiszewa - wystarczający na wyładowanie kajaka. Od ok.
roku 1991 ruch pasażerski został zlikwidowany, a PKP robi wszystko, aby
doprowadzić do fizycznej rozbiórki linii. Aż trudno uwierzyć, do czego
doprowadziły Władze PKP: kiedy wreszcie ci ludzie staną przed sądem za
sabotaż gospodarczy?
Od
mostu kolejowego Wda zmienia charakter: jest wyraźnie szybsza, szersza i głębsza,
otoczenie malownicze. Niedaleko las, łąki doskonale nadające się na biwaki.
Tablica: „185”. Jeden z nielicznych, niezbyt kłopotliwych zawałów. Mostek
betonowy Borowiec z łatwym bystrzem; kilkaset metrów dalej ładne jezioro
Lubiszewskie. Jezioro w większości zalesione, urozmaicone brzegi, łabędzie.
W prawo od wpływu ok. 200 m niezły biwak. Na północ ok. 2 km w lesie ślady
robót przy budowie niemieckiej
F
autostrady. Budowana była
ona podczas wojny przez
jeńców z okolicznych obozów. Południowa część jeziora jest zamieszkała i
bezleśna. Lejkowaty wypływ (drugi z kolei; pierwszy - to wydłużona
zatoczka), wkrótce dopływamy do przenoski
przy młynie Papiernia. Dalej szeroko pomiędzy trzcinami, most kolejowy Kościerzyna-Lipusz
(wyzwiska patrz wyżej...). Dalszy ciąg leniwych meandrów, szerokie rozlewisko
i dopływamy o młyna
Lipusz. Skandaliczne warunki dla wodniaków: obniesienie z prawej prawie niemożliwe
- trzeba prosić o pozwolenie przeniesienia z lewej przez szosę i ogródek.
Osuwający się brzeg, rozpaczliwie zdewastowany mostek. Z prawej sączy się
strużka sinych ścieków z gospodarstwa (można tę uwagę potraktować jako
donos... A może władze samorządowe by tak coś wreszcie zrobiły w obu tych
sprawach? W końcu Lipusz jest ośrodkiem turystycznym!). Drugi mostek: 50 m
bystro, nieliczne kamienie. Po prawej zagospodarowane pole biwakowe. Dopiero po
przepłynięciu kolejnego kilometra robi się ładnie: kępy lasu, łąki, dobre
miejsca biwakowe przy bazach kajakowych, np.
F
"szeryfoo". Most drogi Kościerzyna - Chojnice, za mostem łatwe bystrze.
Warto się zastanowić, czy czasem właśnie to tutaj nie należy zaczynać spływu,
dalej dobry biwak. Kolejne bystrze; uwaga na kamienie. Most w Kruglińcu,
kilkaset metrów dalej wyjątkowo piękne miejsce na biwak na łąkach pod
lasem. Brzegi coraz wyższe: zaczyna się ok. kilometrowy odcinek przełomu.
Nieco kręty nurt, na przemian płycizny i głębsze miejsca, miejscami zwalone
drzewa. Po lewej w głębi
F widać paśnik dla saren; obok ładne miejsce w
dorodnym lesie, jednak trudne wyjście z wody. W sumie odcinek interesujący,
niezbyt trudny i niezbyt uciążliwy. Mostek obok leśn. Płocice, za mostkiem
miejsce na biwak, kończy się las, znowu niskie brzegi i łąki, meandry. Nurt
zwalnia, meandry wśród szerokich łąk, muliste płycizny. Dopływamy do
szerokiego odejścia w prawo, w rejon pobliskich jezior Bielawy, Osty, Wyrówno.
(F
kolejna mapa
WIG 1936)
Jeziora
Bielawy, Osty, Wyrówno; prawie połączone w jedno; położone pomiędzy
polami, w niemal płaskim otoczeniu. Wszystkie są tak silnie zamulone, że może
to utrudniać płynięcie, brak dobrych miejsc biwakowych, brak wody do picia,
ruch kajaka wyzwala cuchnący gaz błotny. Jeziora zarastają kolczastą osoką
aloesowatą („polskim kaktusem”).
Wracamy
na Wdę ciągle meandrującącą wśród dorodnych łąk; wkrótce niezłe
miejsce na biwak pod lasem po lewej. Mostek drewniany, tablica: ”170”. Wpływamy
na ładne jez. Schodno; brzegi zamieszkałe. W miarę zbliżania się do końca
jezioro zwęża się lejkowato; przed końcem na piaszczystym brzegu po prawej
zagospodarowany biwak „Mostek”; jednak poza sezonem znacznie ładniejsze
miejsce jest kilkaset metrów dalej, również po prawej. Dłuższy czas płyniemy
lejkowatym rozlewiskiem, które przechodzi w następne wąskie jeziorko. Mostek
Loryniec. Po lewej wpływ Trzebiochy (również: Graniczna, Pieliska z rejonu Łubianej).
Miejsce na biwak. Wieś Loryniec, szybszy nurt rzeki, most drogowy. Po lewej zbliża się równolegle
droga Loryniec - Czarlina. Za mostkiem drewnianym (tablica: „165”) po prawej
ładne miejsca na biwak (odgłosy położonej wyżej i osłoniętej szosy nie są
zbyt dokuczliwe). Mostek z czerwonym szlakiem pieszym (ze wzniesienia po lewej
widok na jez. Wdzydze). Wda wpływa na meandry na podmokłych łąkach. Po lewej
zapuszczone duże gospodarstwo rybackie (mogłaby to być stanica wodna). Wpływ
na kraniec jez. Słupinko, drogowskaz w lewo na Wdzydze.
Boczna
wycieczka: jez. Słupinko, długie, wijące się, otoczone ładnym lasem,
przesmyk na Słupino (mniejsze, częściowo zalesione) oraz Cheb.
Jezioro
Wdzydze: jedno z najbardziej znanych na Kaszubach; silnie rozczłonkowane;
poszczególne części mają własne nazwy, otoczone lasami, duży ruch
turystyczny w sezonie, mogą być wtedy problemy z biwakowaniem na dziko; liczne
patrole. Na jeziorze duże wyspy; uwaga na wiatr. Dalszego opisu jeziora Wdzydze
nie zamieszczam.
Płyniemy
na wschód jeziorem Gołuń; po lewej Wdzydze Kiszewskie ze skansenem, dalej
wysepka Trupczyn (rezerwat). Niezły biwak na końcu Gołunia po prawej; w
miejscu przesmyku na niedalekie jezioro Chądzie (zielony szlak). Obok droga
asfaltowa: w prawo na Wdzydze Tucholskie i Wiele (bardzo interesujące!), w lewo
ok. 1,5 km do przystanku PKP Olpuch (wyzwiska: patrz wyżej...). W odległości
200 m naprzeciw przystanku ładne jez. Kotel; na brzegu miejsce na biwak.
Wypływ
Wdy z południowej części Wdzydz, obok ośrodków wypoczynkowych, mostek. Dalej niezbyt wygodna przenoska na
jazie. Most Borsk. Po ok. 1 km. zastawka i decyzja wariantu dalszej trasy: albo
prosto bez przenoski Kanałem Wdy, albo przenoska w dół na Wdę. Kanał jest
początkowo łatwy i nieuciążliwy, nadspodziewanie malowniczy, ale
przestrzegam przed próbą dopłynięcia nim do Wdy w rejon Zimnych Zdrojów i
Parceli Klanińskich!
Stopniowo woda rozprowadzana jest w mniejsze odnogi, wreszcie w rejonie Lubików
spływ zamienia się w beznadziejne burłaczenie niemal suchym rowem łąkowym
(to jednak może być specjalną atrakcją dla moich licznych kolegów
kajakowych, którzy uwielbiają, żeby tylko nie było „normalnie”...). Inne
warianty w rejonie Lubików także niewygodne i trudne do rozpoznania. Odcinek o
lokalnej nazwie Struga, w rejonie Małych Lubików paskudna przenoska na ruinach
młyna, dalej przez Wiązak do Wdy w rejonie Parceli Klanińskich - jest
niezwykle uciążliwy - jeszcze raz odradzam! Możliwość wcześniejszego
bardzo
uciążliwego przeniesienia przez jez. Smolnik, Leśną Hutę, jez. Wieckie - na
Wdę.
Wariant
Kanału i Studzienickiej Strugi. Płynie się wygodnie mijając mostki, do toru
Czersk-Bąk; na brzegach wiele miejsc biwakowych, ładny las, malowniczo. Ok. 1
km za torem poważnie rozważyć przeniesienie w prawo do Wdy (kilkaset metrów). Ok. 1 km.
przed torem Bydgoszcz-Kościerzyna przenoska: mostek z zastawką dla stawów
rybnych Uroża które mijaliśmy po prawej. Most kolejowy, 300 m dalej mostek
drogowy przy leśn. Wojtal. 2,5 km dalej drewniany mostek - w lewo ok. 1 km drogą
ładne jeziorko Białe Błoto (nie mylić z mijanym kilka km wcześniej, o tej
samej nazwie). Odbudowane po kłopotliwym przywróceniu należytych stosunków
wodnych w tej części Borów Tucholskich (nawodnienie znacznie obniżonego
poziomu wód gruntowych). Kolejny most. Tuż przed zakrętem w lewo zastawka, a
zaraz potem zakręt w prawo. Za zakrętem, po prawej pojedyncze zabudowanie
(Cegielnia), metalowa kładka. 20 m za kładką przenoska w prawo na Studzienicką
Strugę. Po lewej malownicze otoczenie pobliskiego jez. Studzienickiego,
przepust rurowy pod Kanałem. Studzienicka Struga: wąska, czasem bardzo wąska,
kilkaset metrów dalej szeroka tama bobrowa wysoka na ok. 1 metr; po częściowym
jej rozebraniu (nie ma co bobrów żałować!) spławić kajak na lince. Dalej wąsko,
pojedyncze przeszkody. Jez. Smolnik; brzegi zarośnięte, jedna z nielicznych możliwości
niezbyt dobrego biwaku. Za jeziorem zaczyna się prawdziwie koszmarny odcinek: płytko
i grząsko, bardzo wiele zwalonych drzew - przeciętnie co 30-40 m trzeba
wysiadać z kajaka. Stopniowo woda zaczyna być bardzo brudna, na dnie gęsty
strzępiasty osad koloru rozbełtanego budyniu. To sączące się ścieki z położonych
po prawej pól filtracyjnych Zakładów w Czarnej Wodzie. Kiedyś sądziłem, że
oczyszczalnia działa doskonale. Teraz zmieniam zdanie! Warto przyprowadzić w
to niedostępne miejsce nadzór San-Epid... Brzegi niedostępne, bagniste i zarośnięte,
mroczny las, ilość przeszkód bardzo znaczna. Za mostkiem Leśna Huta sytuacja
bez zmian. Dopiero ok. 1 km. przed jez. Wieckim przeszkody stają się mniej
liczne. Woda ciągle brudna. Na jeziorze Wieckim płycizny (prawdopodobnie złogi
osadu), samo jezioro służy jako osadnik; na wypływie woda jest już
przezroczysta. Na wypływie zastawka: przez niewielki próg kajak można spławić
na lince. 300 metrów dalej wpływamy na Wdę. Co za ulga! Opisywany odcinek
jest jednym z bardziej paskudnych jakie znam (Miłakówka, Mątawa mogą z nią
konkurować). Możliwości biwakowania bardzo kiepskie. Na przebycie odcinka
Studzienickiej Strugi o długości 5 km, trzeba przeznaczyć cały dzień.
Masochistów serdecznie zapraszam...
Druga,
zdecydowanie lepsza możliwość: na zastawce od razu przenieść wygodnie w dół na Wdę;
miejsce na biwak. Dalej Wda płynie dość bystro, miejscami kręto i czasem
nieco trudno. Most drogowy Bąk, dalej most kolejowy Czersk-Bąk (wyzwiska:
patrz wyżej...). Meandry; po jednej stronie łąki, po drugiej las, mostki
Miedzna. Po podpłynięciu pod wysoki zalesiony brzeg, tablica rezerwatu Kręgi
Kamienne w Odrach. Warto wysiąść: w okazałym lesie znane miejsce kultowe.
Naprawdę
kultowe to ono może było kiedyś; dziś jest na pewno miejscem kultowym różnych
pasjonatów tajemnych sił, czakranów, horoskopów. To właśnie oni są
dziś jedną z większych atrakcji tego rezerwatu wyznawców wiedzy tajemnej w
XXI wieku. Miejsce interesujące dla socjologów...
3 km dalej dopływamy do młyna
Wojtal; przenoska z lewej. Kilometr dalej most PKP linii Bydgoszcz - Kościerzyna
- Gdynia.
Linia
powstała w wyniku utraty złudzeń co do stosunków politycznych z Wolnym
Miastem Gdańsk. Jego wrogość okazana podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920,
oraz reprezentowanie niemieckich interesów, zmusiły Polskę do podjęcia
decyzji o budowie portu w Gdyni oraz połączeniu jej ze Śląskiem tą właśnie
koleją - z pominięciem Gdańska. M. Wańkowicz w „Na tropach Smętka”
pisze: „wtedy zrozumiałem, co znaczy tchawica Narodu w obcym ręku...”.
(Dziś z zadziwiającą lekkomyślnością godzimy się na
F
likwidację
kolejowych szlaków transportowych... Przytakują temu głupawi dziennikarze, tę
mapkę nazwałem: krótka obrazkowa historia sabotażu na PKP...).
Wybudowana w ekspresowym tempie w roku 1930 linia prowadzi na południe przez
malownicze rejony Borów Tucholskich; liczne odnogi i skrzyżowania: Bąk, Łąg,
Lipowa Tucholska, Wierzchucin, Świekatowo. Zarówno sama linia, jak i odnogi są
albo w trakcie likwidacji, albo już zostały zlikwidowane (wyzwiska: patrz wyżej...).
Ok.
1,5 km za mostem, z lewej wpływa struga z jez. Wieckiego (wariant ucieczki z
Kanału); Tablica: "135 km", tuż za nią most. Kilkaset metrów dalej
po prawej miejsce biwakowe, jeszcze 200 m dalej jeszcze lepsze, na lewym brzegu. 2 km dalej
szeroko płynąca Wda dopływa pod Zakłady Płyt Wiórowych (z prawej dołącza
się Niechwaszcz) oraz letniskowe wybudowania Czarnej Wody.
http://www.technologia.gda.pl/nkch/2001.pdf
ocena czystości wody Wdy
(wiosna i wrzesień
2003)
CZĘŚĆ ŚRODKOWA
Umowny podział: środkowa część od Czarnej Wody do Tlenia
(i tak prawie zawsze spływ kończy się nie dalej niż
20 m za mostem drogowym w Tleniu - pomimo ambitnych planów). Początkowo rzeka płynie łąkami pomiędzy
niewielkimi skupieniami zabudowań. Od Zimnych Zdrojów, malowniczymi Borami
Tucholskimi na przemian z śródleśnymi sielskimi łąkami, słabo
zamieszkanymi terenami aż do Tlenia. Już niedaleko za Czarną Wodą nurt staje
się miejscami dość szybki, nietrudne bystrza za mostami w Czubku i kolejowym
za Krępkami, krótka cofka przed elektrownią we Wdeckim Młynie, irytująco
niewygodna przenoska we Wdeckim Młynie. Za Kasparusem rzeka zaczyna silnie
meandrować, za Łubami wpływa w bardzo kręty odcinek miejscami mający
charakter przełomu. Za Błędnem kulminacja meandrowania. Przed Starą Rzeką,
a również dalej, liczne bystrza. Za Starą Rzeką teren jest gęściej
zasiedlony, przed Tleniem dłuższa cofka jeziora zaporowego Tleń-Żur. Na całej
trasie trudności znikome (znakomity odcinek dla początkujących!), również
niewielkie uciążliwości. Jezior w zasadzie brak, nieliczne zwalone drzewa, z
reguły dające się pokonać bez wysiadania z kajaka (2-3 wyjątki).
Zaopatrzenie: codziennie możliwość dotarcia do sklepu w okolicznych wsiach.
Biwakowanie: możliwe niemal wszędzie (oczywiście, w sezonie są nieco większe
problemy np. z patrolami służb leśnych). Przyroda: na leśnych odcinkach żurawie,
czaple, czarne bociany, zimorodki, dziki, sarny i jelenie, lisy, bobry (no, tych jest aż za dużo!), na bocznych
strumieniach żeremia i tamy bobrowe. Skandaliczna bezczynność leśników
wobec niszczenia przez bobry pomnikowych dębów nad rzeką. Ciekawostki krajoznawcze: rezerwat Krzywe
Koło, mosty interesujących linii kolejowych, pamiątki po działaniach
partyzanckich. Urozmaicenie i malowniczość szlaku: bardzo znaczne; co przy
jednoczesnej łatwości spływu sprawia, że jest to typowy szlak "dla
ukojenia duszy". Zdecydowanie odradzam sportowcom, harcerzom (szczególnie
tym niewyżytym pięćdziesięciolatkom), masochistom i wyczynowcom (dla was
jest pobliska Mątawa!). Masowy spływ w lipcu (radzę go unikać: pijackie ryki,
przekleństwa, stratowane brzegi). Na początku lat 60-tych Zakłady Płyt Pilśniowych
w Czarnej Wodzie spowodowały katastrofalne zanieczyszczenie Wdy. Obecnie
sprawnie działa doskonała oczyszczalnia ścieków i woda w rzece jest tak
czysta, że używam ją do gotowania.
Dojazd PKP do Czarnej Wody pomiędzy
Starogardem
Gdańskim a Czerskiem (bezpośredni pociąg odj. 15.05 i 16.05 z Gdańska Gł. do Chojnic; idealny dla spływu
składakami). Jedziemy trasą kolejową, która wraz z (później
zbudowaną) betonową autostradą
F
ReichsAutobahn
No.Eins (Aachen-Berlin-Königsberg), jako tzw. Korridor
- o mało nie stała się
pretekstem do rozpoczęcia II wojny światowej. M. Wańkowicz w "Na tropach
Smętka" tak opisuje rozmowę z jednym z Mazurów w 1936 r.:
"znajome wojoki
co z urlaupu z Reichu wracały, to opowiadają, co w korridor to im się broń odbiera
i drzwi od cugu na fest się zamyka. To oni bardzo sobie tego nie lajdują. Musita oddać
nama ten korridor!".
Rzeczywiście, tranzytowe pociągi poddawane były
rygorom, m.in. z powodu przemytu z Niemiec (ten "urlop", to ćwiczenia
wojskowe) oraz prowokacyjnych żądań
politycznych. Polska zobowiązana została do zbudowania specjalnego typu
parowozu pospiesznego do obsługi pociągów na tej właśnie linii tranzytowej
(oraz Zbąszyń-Stołpce). Parowóz Pu29 prod. HCP ciągnął 19-wagonowy pociąg
z szybkością 105 km/h... Pomiędzy Kaliską i Zblewem miejsce
(obok przysiółka Strych) niedoszłego zamachu na Hitlera. W rejonie pobliskiej
Kamiennej Karczmy wysadzono w powietrze
F
pociąg wojskowy. Na skwerze stacji
Czarna Woda pamiątkowa
płyta organizacji "Gryf Pomorski".
Miejsce startu pod mostem kolejowym; tuż dalej niewielkie
bystrze, .1 uwaga na kamienie. Ok. 50 m
dalej most drogowy "berlinki". Ok. 1 km dalej, drugie miejsce startu. Dojechać
można: skręt we wsi ok. 50 m przed mostem drogowym na południe (w lewo) i
asfaltem ok. 800 m, potem 100 m przed cmentarzem leśną ścieżką w kierunku rzeki,
tablica pamiątkowa JPII. Wodowanie dość niewygodne z powodu podmokłej łąki i zniszczonego
drewnianego pomostu. Można pojechać drogą ok. 400 dalej i wodować na
terenie stanicy wodnej "dom nad rzeką" (daszek, miejsca biwakowe, pomost). Nieco
dalej dość bystro, kładka. Po 20 minutach druga kładka.
Po prawej ślady bobrów. Złe Mięso (Bösenfleisch),
makabryczne podanie o miejscowym karczmarzu. Wiatka wodniacka, 200 m sklepik.
0,5 godz: most Jastrzębie, tablica "125" oraz: "do biwaku jeszcze 2 km.". Za bystrzem na zakręcie w lewo, po prawej biwak "Zimne Zdroje
to tu". 1 godz most w Zimnych Zdrojach (w prawo sklep). Po 20
minutach, przed linią energetyczną - z lewej Struga (nie mylić ze Studzienicką
Strugą); jest to koniec głównego
wariantu Kanału Wdy (ostatni odcinek od Lubików, a właściwie nawet
już od szosy, bardzo uciążliwy - normalnym ludziom odradzam! Brak wody, paskudna przenoska na ruinach młyna). Po
prawej Parcele Klanińskie: biwak. Kolejny b. ładny biwak łąkowy po lewej
5 minut dalej, pomiędzy dwoma
charakterystycznymi zalesionymi wzniesieniami. Kolejny biwak 100 m przed tablicą
"120". Po lewej pojawia się czerwona spiczasta
wieża kościoła w Hucie Kalnej; warto dobić i przejść .2
łąką 10 min. do sklepu: z reguły rano jest świeże ciasto, życzliwą właścicielkę,
Panią Zosię można "wywołać" (nieaktualne: Pani Zosia zwinęła interes...).
Na południe od Klanin ciąg
przylegających niemal do siebie pięciu małych urokliwych polodowcowych
jeziorek w lesie: Klanińskie, Żabno, Płocice, Okunówek, Sztuczno.
15 minut później drewniany most Czubek
(po lewej leśniczówka, okazały stary dąb). Za mostem niewielki próg i bystrze
(płynąć powoli i ostrożnie, mocno po lewej, tuż przy rzędzie kołków przy brzegu;
też nieaktualne: po remoncie mostu niewielki bezproblemowy prożek). Po lewej pole namiotowe. Leniwy nurt,
po 40 min. odbudowany "rurowy" most Czarne. Tuż przed nim po lewej dwór na wzgórzu pod
starymi dębami; biwak. Wda płynie teraz malowniczymi śródleśnymi łąkami, liczne
miejsca na biwaki .3. Ok. 300 m przed mostem
w Młyńsku po lewej pod lasem małe miejsce biwakowe, słabo
widoczne z kajaka ujście strugi z jez. Trzechowskiego (Czechowskiego): na strudze w lesie
liczne tamy bobrowe. Tablica "11*". Kiepski drewniany most w Młyńsku. Dalszy ciąg odcinka łąkowego,
liczne biwaki, po 4 km. most betonowy w Osowie Leśnym/Mł. Bukowcu (Starogard/Borzechowo
- Ocypel/Osieczna):
przybić przed mostem po prawej, do sklepu w prawo ok. 15 minut. Napis:
"750 m" - jednak będzie dobrze ponad 1 km do sklepu. Za mostem las
bliżej rzeki,100 m za mostem biwak po lewej; trochę za blisko szosy. Po ok. 10 min po prawej żwirownia,
15 minut potem: po prawej
dobry biwak, tuż potem po lewej ślepe zakole i b. kiepskie zarośnięte dawne połączenie do jez.
Borzechowskiego.
Nad jez. Borzechowskim w nadl. Wirty imponujący wielki ogród dendrologiczny z
rzadkimi okazami roślin. Szczególnie malowniczy wiosną i jesienią.
Po kolejnych 20
min. 200 m za linią energetyczną na lewym wysokim brzegu sporo ogryzionych
przez bobry drzew. Kilkanaście minut później Wda zaczyna silnie meandrować
podmywając płaski łąkowy brzeg; biwaki z kiepskim dojściem do wody. Po
lewej na wysokim brzegu nad lasem pojedyncze zabudowania Młynków. 100 m
dalej zwalone drzewo; jeśli niska woda, konieczna przenoska niewygodnie po
bagienku i łące, ok. 30 m. Kilka minut potem betonowy most w Młynkach;
po prawej biwak z daszkami i WC, leśniczówka, ciągle brak sklepów (i to aż do Wdy).
Kilka minut później wiata na biwak. 20 min. za Młynkami tablica: "95". Za Młynkami
pojawia się trochę zwalonych lub zwisających drzew. (nieaktualne:
przeszkody usunięte - czerwiec 2003). Na zakręcie w lewo,
kilkaset metrów przed mostem kolejowym, po prawej dwa doskonałe biwaki.
Kolejny, kiepski biwak na lewym przyczółku nieistniejącego, ale z uporem zaznaczanego
na wielu mapach, dawnego mostu drogowego. 100 m dalej ładny most kolejowy nieczynnej linii:
Czersk - Skórcz - Opalenie - Kwidzyn .4.
F
Linia kolejowa rozbudowywana była przez
Niemców (przygotowanie do położenia drugiego toru) do celów strategicznych w
ramach skrupulatnych przygotowań do kolejnej wojny.... Za mostem łatwe bystrze. Dwa duże zwalone drzewa: bystry nurt, wskazana ostrożność, przy jednym z nich płynąć
ściśle prawym brzegiem. (nieaktualne:
przeszkoda usunięta- czerwiec 2003). Tablica: "90";
do Wdy 35 min. Kolejne gałęziste drzewo po
wewnętrznej stronie skręcającego szybkiego nurtu: przeciągnąć się ręcznie
przez gałęzie po prawej. (nieaktualne:
przeszkoda usunięta- czerwiec 2003).
Do Wdy Wda meandruje łąkami. Pomimo widocznych ciągle
z dala zabudowań, możliwość niezłego biwakowania na lewym brzegu na skraju
lasu jeszcze daleko przed Wdą. Most
we Wdzie; do sklepu w lewo 5 minut (dalej jeszcze jeden sklep, kościół).
8 minut potem na lewym płatny biwak wodniacki, wiaty. Zaczyna się cofka, z
prawej płytki krótki odpływ z jez. Kochanka (przenoska na zastawce, bagnisto,
nad jeziorem biwak, ale częste kontrole z pobliskiego leśnictwa). Tablica:
"85 km". Staw we Wdeckim Młynie: na lewym zboczu jeszcze niedawno leżał
zwalony przez bobry las; teraz leśnicy drzewa uprzątnęli i "problemu nie
ma".
Kiedyś
wspaniałe dorodne dęby były ozdobą brzegów Wdy. Obecnie plaga bobrów (a
raczej plaga bezczynności miejscowych służb leśnych!) spowodowała, że
nad Wdą pozostało już nie więcej jak 10 % tych drzew. Zostały niemal
wszystkie albo zwalone, albo ogryzione przez bobry. Ogryzione z kory drzewo
wegetuje do czasu pierwszej bardziej mroźnej zimy. Właśnie teraz większość
z nich usycha... Leśnicy tak skwapliwie wywieźli co okazalsze zwalone
drzewa, że nie zdążyłem ich sfotografować. W każdym razie jest to sprawa
skandaliczna, która w każdym innym kraju powinna zainteresować prokuraturę!
-czerwiec 2003
We Wdeckim Młynie istniało znane wszystkim kajakarzom
bystrze po dawnym młynie. Ok. 4 lata temu zbudowano niewielką elektrownię, a
stary przepływ zasypano. Ta budowa jest doskonałym przykładem budowlanego
chamstwa. Przenoszenie kajaka jest bardzo utrudnione: brzeg stawu umocniono
ostrymi kołkami, poniżej elektrowni silny nurt podmywa brzeg tworząc ogromnie
niewygodne ponad 2-metrowe urwisko (również z wbitymi kołkami). Właścicielem
jest ktoś z Pelplina, o kim okoliczni mieszkańcy mówią jak o osobie niemal mafijnej. Ciekawe, kto jest tym właścicielem, a również: kto zatwierdził
projekt budowy, która tak arogancko traktuje użytkowników jednego z bardziej
uczęszczanych szlaków kajakowych? (techniczne utrudnienia podobno wreszcie mają
być rozwiązane. Warto przypomnieć, że nieco dalej, przy okazji budowy
elektrowni w Żurze, zadbano jednak o wygodę kajakarzy, budując dla nich
specjalne F
pochylnie. I było to prawie 100 lat temu...). (Teraz
jest jeszcze gorzej: ; uwaga na kołki przy wyciąganiu kajaka; właściciel
zwalił za jazem do wody ogromne głazy - czerwiec 2003).
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/opisy/boryzulawy.htm
Przenoskę nieco ucywilizowano.
Poniżej Wdeckiego Młyna nieco mniej interesujący przebieg,
również mniej biwaków (zagospodarowany biwak jest po prawej, kilka minut po
przenosce). Ok 50 minut potem drogowskaz: "sklep 200 m (ostatni)".
Przesada: do sklepu w Ziemianku jest z 600 m., ale warto zrobić tu zakupy, bo
potem będzie problem aż do Tlenia! Płaskie niezbyt ciekawe łąki, leniwy nurt, rzeka
meandruje. 1 godz. 15 min. za Wdeckim Młynem po lewej biwak na łące pod
lasem. Z lewej wpływ Kałębnicy, tablica "95".
Prawie stojący nurt, silnie zarośnięta
zielskiem, brudna, przecina drogę Skórcz - Błędno/Osie, potem przenoska na
zastawce, jez. Słone (kolonia czapli, możliwy biwak na wyspie), duże ale niezbyt ciekawe jez. Kałębie
("kociewskie morze"), Osiek (kościół o interesującej bryle
"nadwiślańskiego gotyku"), i dalej przez jez. Czarne, w najbliższe
sąsiedztwo Skórcza.
25 min. później z prawej wpływa Struga Brzezianek (bagnista, płytki staw młyński.
Na Brzezianku interesująca działalność bobrów, ale trzeba pieszo dojść
kilka km aż pod Zdrójno niedaleko Osiecznej).
Kilka minut za Brzeziankiem most drogowy Żurawki (Kasparus -
Skórzenno);
na lewym wysokim brzegu ładne (niestety zaśmiecone) miejsce biwakowe, ale jest ono blisko drogi, sporo samochodów
w weekend. 2 km drogą do sklepu do Kasparusa. Kilka minut za mostem, na lewym stromym brzegu
(znak charakterystyczny: drugie piaszczyste osuwisko) niezły dziki biwak wysoko nad wodą. Kolejny na prawym brzegu; mały taras, ławeczki.
Na lewym brzegu daszek od deszczu (teren prywatny). Pomiędzy mostem Kasparus, a
Łubami kilka świeżo zwalonych drzew; przy jednym konieczne łatwe obnoszenie
łąką. Tablica: "70 km".
Wda silnie meandruje łąkami dnem doliny o stromych zalesionych krawędziach.
Łuby: rozbudowa kilku domów, większy "pensjonat" z miejscami dla wędkarzy,
tuż szosa Skórcz - Błędno/Osie. Najbliższy sklep: Skórzenno 2 km.
Za Łubami rzeka "staje dęba": szybki, zmienny nurt,
kręty bieg, mało dostępne brzegi, dzikie otoczenie, jest sporo drzew, które
kiedyś mogą stanowić utrudnienie po zwaleniu do wody; na razie tylko
nieliczne stanowią przeszkodę. Liczne ślady bobrów, które zniszczyły
tu wiele pomnikowych dębów; ostatnio ślady te są usuwane skwapliwie przez leśniczych,
nie robią oni jednak nic, aby zabezpieczyć pozostałe jeszcze drzewa...
Skandal!
Po godzinie za Łubami, po lewej charakterystyczny grzbiet prawie bez drzew,
piaszczyste osuwisko umacniane poziomymi belkami: rezerwat Krzywe Koło. Tuż
potem tablica informacyjna. Koniecznie wysiąść i zwiedzić pieszo.
Najciekawszy widok właśnie z owego grzbietu szerokiego na kilkanaście metrów:
z wysokości ok. 10 m .6. Wda podpływa z obu stron grobli, po lewej malownicze
zielone łąki. Rezerwat starych drzew (niemiłosiernie ciętych przez bobry; służby
leśne oczywiście nie robią nic...). (Obecnie
część drzew otrzymała druciane siatki na pniach. Siatki zrobione są po
partacku: najczęściej pozostawiono przy ziemi pas niechronionej kory. Albo
miejscowi leśnicy są durniami, albo skrajnie lekceważą swoje obowiązki! Siatki
położono tylko na terenie Krzywego Koła. A reszta pomnikowych drzew nad Wdą?
- czerwiec 2003). tu:
F fragment
niemieckiej
mapy z 1910
Nadleśnictwo Błędno leży w jednym z
najpiękniejszych zakątków Borów Tucholskich, na wschodnim brzegu Czarnej
Wody, która tworzy tu dolinę, porosłą pięknym mieszanym lasem. Z boku
wrzynają się we wzgórza liczne parowy. Na przeciwnym brzegu t.zw. *Uroczysko,
które nazywali Niemcy Paradies. Jest to półwysep utworzony przez pętlę
Czarnej Wody, połączony z położoną na południe wyżyną przesmykiem
szerokim zaledwie na 4 m. a na 10 m. wysokim. Porastają go stare
dwustoletnie buki, dęby, sosny i świerki, z pośród których z wysokich
brzegów piękne widoki na płynącą w dole rzekę.
(z przewodnika M. Orłowicza)
Na prawym brzegu stylowy maleńki drewniany domek na prywatnej
parceli. Właściciel robi udane eksperymenty z ochronnymi siatkami przeciw
bobrom .7. Tablica: "65 km"; stąd 25 min. do Błędna.
Po kilkunastu minutach podpływamy znowu pod grzbiet przesmyku - tym
razem z drugiej strony. Po prawej wpływa struga spod
Brzeźna i Suchobrzeźnicy: dziki teren, tamy bobrowe. Kilkaset metrów dalej: Błędno:
most drogowy Śliwice - Błędno - Skórcz/Osie, leśniczówka. Tuż poniżej
mostu, duży zagospodarowany biwak po prawej. Kilkaset metrów dalej dwa słabo
widoczne pnie tuż poniżej lustra wody. 35 minut później, na wysokim prawym
brzegu (zakręt w lewo) resztki bunkrów partyzanckich (kamień pamiątkowy). Poniżej Błędna
bieg Wdy jest zupełnie zgodny z nazwą miejscowości: po przepłynięciu ok. 2
km jesteśmy znowu w pobliżu leśniczówki i mostu w Błędnie. Tablica:
"60 km.". Prawie godzinę płynięcia poniżej mostu, a 10 min. za
tablicą "60", na lewym brzegu
doskonałe miejsce .8 biwakowe pod ogromnym starym dębem (oczywiście ogryzionym
przez bobry... Ten dąb właśnie teraz
umiera; czerwiec 2003). Stąd można dojść do drogi Osie - Skórcz; w miejscu gdzie
kończy się asfalt i zaczyna bruk (granica województw), na poboczu pamiątkowy
kamień z niemieckim napisem granicy powiatu.
Dalej Wda płynie charakterystycznymi meandrami, las przylega
do rzeki, mało miejsc biwakowych. Tablica: "55 km.", nieco ponad
godzinę za leśniczówką. Ok. 20 min. za tablicą, szum bystrza pod resztkami dawnego mostu, 1,5 km przed Pohulanką. Dobre miejsce biwakowe na
lewym płaskim przyczółku. **w
maju 2005 pod mostem pojawił się przybity drewniany krzyż oraz zapalony znicz.
Otrzymałem wiadomość, że w okolicach Nowego Roku z mostu tego do rzeki wjechał
maluchem (fiat 126p) chłopak z dziewczyna - oboje zginęli. Prawdopodobnie
chłopak pomylił zjazdy i za wcześnie lub za późno skręcił i wjechał do rzeki.**
Można zrobić dłuższą (2x5 km) pieszą wycieczkę lasem do
Starej Rzeki i polodowcowych zarastających jeziorek Dury i Radolinek
(rezerwaty). Przez bystrze płynąć środkiem, łatwo. Od tego miejsca do
Starej Rzeki nurt bardzo przyspiesza, sporo szypot; przy niskiej wodzie zwracać
uwagę na pojedyncze głazy. 20 minut potem po prawej leśn. Pohulanka. Ogromne rosochate zwalone do wody malownicze
drzewo, łatwo (jednak przy wysokiej wodzie należy zachować ostrożność, bo
nurt jest bystry i po dobiciu kajaka bokiem wywrotka murowana). 100 m dalej most w Starej Rzece.
Tablica: ''50 km.". Poniżej Starej Rzeki Wda płynie
licznymi łatwymi bystrzami wśród łąk, mija rozrzucone pojedyncze domy, 3
mostki - kładki, które mogą sprawiać niewielki kłopot. Z obu stron zbliża
się las, nieco dalej nurt zwalnia - zaczyna się cofka jeziora zaporowego w
Tleniu. Liczne piaszczyste mielizny. Od paru lat w okolicy patroluje agresywny
łabędź; atakuje kajaki zarówno z wody jak i z powietrza. Z reguły wystarczy
bardzo zdecydowana postawa z użyciem dwóch wioseł. **Na
wysokości dawnej stanicy zwalone dość paskudnie drzewo: albo trzeba przeciągać
po błotnistej zaśmieconej łące po lewej, albo wąskim przesmykiem z niewygodnym
korzeniem, w jeszcze większym bagienku - po prawej - maj 2005.**
Tleń: wczasowa miejscowość jeszcze z okresu międzywojennego;
kilka starych pensjonatów. Kolej (od kilku lat są zamiary jej likwidacji) do
Laskowic i Czerska. Od strony Tucholi droga do Tlenia prowadzi dawnym Traktem
Napoleońskim ("Napoleonstrasse"), położonym w Borach
Tucholskich przed wyprawą na Moskwę.
Tędy prowadziła główna droga do Prus Książęcych,
którędy w r. 1806 uciekał król pruski a za nim następował Napoleon. Kazał
on rozszerzyć drogę która nosi do dziś nazwę drogi
Napoleona. (z przewodnika M. Orłowicza)
Jezioro zaporowe Żur - Tleń powstało
po wybudowaniu w latach 20-tych elektrowni wodnej na potrzeby zasilania Gdyni
(!); jako skutek wrogiego Polsce stosunku Wolnego Miasta Gdańsk. Droga na wschód,
za Osiami w stronę Warlubia prowadzi malowniczymi lasami sosnowymi (uroczysko
Skrzynia na Sobińskiej Strudze, od niego 1 km na północ jez. Miedzno). Po
drodze do Warlubia jedzie się pasem startowym polowego lotniska wojskowego.
(wiosna
2002, uaktualnione czerwiec
2003)
LITERATURA I LINKI
M. Podhorska Okołów. Informator Wodny (najpiękniejsze
trasy kajakowe).
Dr. M. Orłowicz (st. referent dla spraw turystyki w Min.
Robót Publicznych) Ilustrowany przewodnik po Województwie
Pomorskiem. Wyd. Książnica Polska Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych.
Lwów-Warszawa 1924.
F. Ziętek. Wda i dopływy. Przewodnik kajakowy. Wyd.
Sport i Turystyka. Warszawa 1969
Z. Wrześniowski, M. Sperski. Kajakiem po wodach
Pomorza Zachodniego. Część północna i wschodnia. Przewodnik. Wyd.
Sport i Turystyka. Warszawa 1971
†
http://www.um.torun.pl/tour/wda.html
http://www.um.torun.pl/tour/PSK.html
†
Prywatna Strona Kajakowa Jerzego Kubrychta (niestety, Autor zmarł w październiku
2003...)
http://kajak.org.pl/bazy/splywww/aktualna/wydrukszlaku.cgi?idsz=4
[opis szlaku (+ dane GPS)]
http://kajak.org.pl/splywww/szlak.cgi?idsz=9&tryb=3
[nowsza wersja opisu]
http://www.polbox.com/k/kczubek/wdaopis.htm
[opis Wdy]
http://rzeki.of.pl
[strona o Wdzie, Brdzie i Krutyni - z doskonałymi zdjęciami przyrodniczymi]
http://www.bory.tucholskie.pl/
http://www.kociewie.pl/tw.html
[Kociewie]
http://srv.otkz.pol.pl/zapory/en/zur.htm
[zapora i elektrownia Żur]
http://www.berlinka.pcp.pl
[strona o "berlince"]
http://akson.sgh.waw.pl/oeconomicus/galeria_wda2002.phtml
[kolejny opis ze zdjęciami]
http://www.travels.website.pl/
[kolejny opis ze zdjęciami]
http://www.ciastki4.republika.pl/wda2003/index.html
http://bractwoczarnejwody.org.pl/nowa3/bucholc.html
[wszechstronna strona o Wdzie i okolicach]
W zamian odsyłam
do kilku swoich opisów
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/opisy/wda2018
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/opisy/wda.htm
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/opisy/lipusz
http://www.tomek.strony.ug.edu.pl/wda2000.htm
nowy adres: tomasz.plucinski@ug.edu.pl
